I. CHANA DUM LEH CHANA HRING TICHHETUTE

A. India ram pum huapa langsarte:

1. Rannung

     1) Chana dum leh a hring dawttu thlawk sep var (whitefly-Bemesia tabaci)

     2) Pangang hmul nei (Hairy caterpillar, Spilosoma obliqua, Amsacta moorei)

     3) A tang no tichhetu (Stemfly, Ophiomya phaseoli)

     4) A hnah leh a zikno dawttu katnelh (Jassids, Empoasca sp)

     5) A rah/kawm khertu pangang (Podborer, Maruca testulalis)

     6) A zikno leh a rah no tichhetu (Thrips, Caliothrips indicus)

2. Natna

     1) A hnah eng natna (yellow mosaic virus)

     2) A hnah val (Cercospora leaf spot, Cercospora sp)

     3) Vutbuak (Powdery mildew, Erisiphe polygoni)

     4) A hnah rau (Macrophomina blight, Macrophomina phaseolina)

3. Hnim

      Hnah sin , di, thang, kaihphihrit, hnahhrat, phungladin, hnahbial chi hrang hrang leh a zam chi a awm.

4. Thlai rulhut

     1) A zung tisawrbawk (Root knot nematode, Meloidogyne incognita, M.javanica)

     2) A zung tichhetu (cyst nematode, Heterodera cajani)

B. Mizoram a chana dum leh chana hring eichhetu rannung, natna leh thlai rulhut:

     1. Rannung leh maimawm te

     1) Vual (White grub, Holotrichia sp)

     2) Kutdurh (Blister beetle, Mylabris sp)

     3) Maimawm te sen (Red spider mite, Tetranychus sp)

     2. Natna A hnah kir leh kum

3. Rulhut

     1) A kung tithang theilotu (Stunt nematode, Telenchorhynchus spp)

     2) A zung tipilhtu (Lesion nematode, Pratylenchus spp)

II. Chana dum leh a hring eichhetu rannung, natna leh rulhut thlithlai:

     Agro Ecosystem Analysis (AESA): Hmun dangah AESA chu chipchiar zawkin tarlan a ni a. AESA a tih turte chu heng te hi a ni:

     1) Chana dum leh a hring, a tiah tantirh atanga a seng hun thlenga a hrisel dan.

     2) Chana dum leh a hringte rannung in an eichhiata natnain a tlakbuak hnua an than that leh theih dan.

     3) A eichhetu rannung leh rannung tha inbuktawk dan

     4) Boruak Sik leh sa awm dan, khaw ro dan leh ruah sur dan.

     5) Tunhma lama loneitu tawn hriatte.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 90-94

III. IPM HMAN TURTE

1. Loneitu thiamsa

     1) Thuk deuh hleka lei lehphut, a chi tuh hma, leh a hun taka tui pek hi a ngeih hle.

     2) A chi ruala Neem cake hectare khata 150kg theh darh hian a zung tawih natna a ven bakah thlai rulhut suatna tha tak a ni.

     3) Rannung leh natna do thei, a chi tha ngei chin tur a Natna thenkhat atana a chi tha chu heng te hi a ni.

Sl. No. Natna Chana hming A chi tha
1 A hnah eng 1 Chana hring


2 Chana dum

Pant mung 2, pant mung 3, PDM 54 (Yellow mosaic virus)(moti), PDM 84139(samrat)

Pant u 19, Pant u-30, UG218, PDU 1, PDU 88-31

2 Vutbuak(Powdery mildew 1 chana hring

2 chana dum

TARM 1, Pusa 9072

LBG 17

3. Rannungtha/thilnung tha hman tangkai

     1) Tuh hnua a to hma sia chana chi, a tawih loh nan chana dum a hring chi 1 kg ve ve chu Trichoderma viride or T.harzianum nuai pawlh tur a ni.

     2) Chana dum leh a hring hmuna rannungtha leh maimawm awmho chu humhalh tlat tur a ni a. Hemi atan hian a pawngatakin rannung thahna hlo leh natna damdawi chu kah mai mai loh tur a ni.

4. Rannung thahna hlo leh natna damdawi hman

     1) Lei lehphut hnuah a chi thlak rualin Carbofuran 3G hectare khatah 15kg or Phorate 10G hectare khatah 5kg vawm darh tur a ni. Hei hi a eichhetu rannung , Yellow Mosaic Virus natna hrik semdarhtu rannung (thrips) suatna tha tak a ni. 2) Tuh hmain chana dum leh a hring chi (seeds) chu Carbendazim 3gm leh a chi 1 kg nuai pawlh tur a ni.

5. Hnim suat/hlo thlawh

     1) Hnim aia chana dum leh chana hring a than chak zawk nan leh a hrisel that zawk nan uluk taka lei lehphut tur a ni a, a hun taka a hmun zau zawng mil a chi tha ngei tuh tur a ni a, fertilizers pawh an mamawh tawk pek tur a ni a, a hun takah tui pek bawk tur a ni.

     2) A tiah tirh atanga kar 4-6 chhung chana hmun chu a hnim tur a ni lo a, ngun taka hlo thlawh tur a ni.

IV. CHANA DUM LEH A HRING THAN DAN ANGA IPM HMAN TURTE

Sl. No. Chana thandan IPM hman tur te
1 A chi tuh hma Loneitu thiamsa

1    Thuk deuh hleka lei lehphut

2    A chi tuh hma

3    Rannung leh natna do thei, a chi tha chin

a)    A hnah eng natna do thei chana hring chi tha te:- Pant Mung 2, Pant Mung 3, PDM 54, PDM84-139, Chana dum (Urd) chi tha : Pant U 19, pant U 30, UC-218,PDU-1.

b)    Vut buak natna do thei chana hring chi tha te- TARM-I, Pusa 9072.

Chana dum chi tha te: LBG-17.

A hun dik taka tui pek.

Rannung thahna hlo hman

Hectare khatah Carbofuran 3G @ 15kg or Phorate 10G@ 5kg vawm darh tur a ni, hei hian a hnah eng natna a titlem a, a chhan chu a hnah eng (Yellow Mosaic Virus ) natna semdarhtu (vector) a suat tel nghal vang a ni.

2 A chi tuh hnu atanga a to thleng 1    A hun taka china, a chi tuh tur zat dik tak tuh a, a tul zat chiah fertilizer peka, a hun dik taka tur pek hi chana dum leh hringin an ngeih ber.

2 A tiah tantirh atanga kar 4-6 chhung chu a fai taka hlo thlawh tur a ni.

3 A than duah lai 1    Kut lawnga pangang hmul a tam thei ang ber man khawma rah hlum tur. Lungphur thlahtu pawh a hnahah a tet laiin an awm khawma, man a rah hlum tur

2    Pangang hmul thlahtu (moth) suat nasat Eng thang kam tur a ni.

Download