Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. CHANA DUM LEH CHANA HRING TICHHETUTE
A. India ram pum huapa langsarte:
1. Rannung
1) Chana dum leh a hring dawttu thlawk sep var (whitefly-Bemesia tabaci)
2) Pangang hmul nei (Hairy caterpillar, Spilosoma obliqua, Amsacta moorei)
3) A tang no tichhetu (Stemfly, Ophiomya phaseoli)
4) A hnah leh a zikno dawttu katnelh (Jassids, Empoasca sp)
5) A rah/kawm khertu pangang (Podborer, Maruca testulalis)
6) A zikno leh a rah no tichhetu (Thrips, Caliothrips indicus)
2. Natna
1) A hnah eng natna (yellow mosaic virus)
2) A hnah val (Cercospora leaf spot, Cercospora sp)
3) Vutbuak (Powdery mildew, Erisiphe polygoni)
4) A hnah rau (Macrophomina blight, Macrophomina phaseolina)
3. Hnim
Hnah sin , di, thang, kaihphihrit, hnahhrat, phungladin, hnahbial chi hrang hrang leh a zam chi a awm.
4. Thlai rulhut
1) A zung tisawrbawk (Root knot nematode, Meloidogyne incognita, M.javanica)
2) A zung tichhetu (cyst nematode, Heterodera cajani)
B. Mizoram a chana dum leh chana hring eichhetu rannung, natna leh thlai rulhut:
1. Rannung leh maimawm te
1) Vual (White grub, Holotrichia sp)
2) Kutdurh (Blister beetle, Mylabris sp)
3) Maimawm te sen (Red spider mite, Tetranychus sp)
2. Natna A hnah kir leh kum
3. Rulhut
1) A kung tithang theilotu (Stunt nematode, Telenchorhynchus spp)
2) A zung tipilhtu (Lesion nematode, Pratylenchus spp)
II. Chana dum leh a hring eichhetu rannung, natna leh rulhut thlithlai:
Agro Ecosystem Analysis (AESA): Hmun dangah AESA chu chipchiar zawkin tarlan a ni a. AESA a tih turte chu heng te hi a ni:
1) Chana dum leh a hring, a tiah tantirh atanga a seng hun thlenga a hrisel dan.
2) Chana dum leh a hringte rannung in an eichhiata natnain a tlakbuak hnua an than that leh theih dan.
3) A eichhetu rannung leh rannung tha inbuktawk dan
4) Boruak Sik leh sa awm dan, khaw ro dan leh ruah sur dan.
5) Tunhma lama loneitu tawn hriatte.
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 90-94
III. IPM HMAN TURTE
1. Loneitu thiamsa
1) Thuk deuh hleka lei lehphut, a chi tuh hma, leh a hun taka tui pek hi a ngeih hle.
2) A chi ruala Neem cake hectare khata 150kg theh darh hian a zung tawih natna a ven bakah thlai rulhut suatna tha tak a ni.
3) Rannung leh natna do thei, a chi tha ngei chin tur a Natna thenkhat atana a chi tha chu heng te hi a ni.
Sl. No. | Natna | Chana hming | A chi tha |
---|---|---|---|
1 | A hnah eng | 1 Chana hring
|
Pant mung 2, pant mung 3, PDM 54 (Yellow mosaic virus)(moti), PDM 84139(samrat)
Pant u 19, Pant u-30, UG218, PDU 1, PDU 88-31 |
2 | Vutbuak(Powdery mildew | 1 chana hring
2 chana dum |
TARM 1, Pusa 9072
LBG 17 |
3. Rannungtha/thilnung tha hman tangkai
1) Tuh hnua a to hma sia chana chi, a tawih loh nan chana dum a hring chi 1 kg ve ve chu Trichoderma viride or T.harzianum nuai pawlh tur a ni.
2) Chana dum leh a hring hmuna rannungtha leh maimawm awmho chu humhalh tlat tur a ni a. Hemi atan hian a pawngatakin rannung thahna hlo leh natna damdawi chu kah mai mai loh tur a ni.
4. Rannung thahna hlo leh natna damdawi hman
1) Lei lehphut hnuah a chi thlak rualin Carbofuran 3G hectare khatah 15kg or Phorate 10G hectare khatah 5kg vawm darh tur a ni. Hei hi a eichhetu rannung , Yellow Mosaic Virus natna hrik semdarhtu rannung (thrips) suatna tha tak a ni. 2) Tuh hmain chana dum leh a hring chi (seeds) chu Carbendazim 3gm leh a chi 1 kg nuai pawlh tur a ni.
5. Hnim suat/hlo thlawh
1) Hnim aia chana dum leh chana hring a than chak zawk nan leh a hrisel that zawk nan uluk taka lei lehphut tur a ni a, a hun taka a hmun zau zawng mil a chi tha ngei tuh tur a ni a, fertilizers pawh an mamawh tawk pek tur a ni a, a hun takah tui pek bawk tur a ni.
2) A tiah tirh atanga kar 4-6 chhung chana hmun chu a hnim tur a ni lo a, ngun taka hlo thlawh tur a ni.
IV. CHANA DUM LEH A HRING THAN DAN ANGA IPM HMAN TURTE
Sl. No. | Chana thandan | IPM hman tur te |
---|---|---|
1 | A chi tuh hma | Loneitu thiamsa
1 Thuk deuh hleka lei lehphut
2 A chi tuh hma
3 Rannung leh natna do thei, a chi tha chin
a) A hnah eng natna do thei chana hring chi tha te:- Pant Mung 2,
Pant Mung 3, PDM 54, PDM84-139,
Chana dum (Urd) chi tha : Pant U 19, pant U 30, UC-218,PDU-1.
b) Vut buak natna do thei chana hring chi tha te- TARM-I, Pusa 9072.
Chana dum chi tha te: LBG-17.
A hun dik taka tui pek.
Rannung thahna hlo hman
Hectare khatah Carbofuran 3G @ 15kg or Phorate 10G@ 5kg vawm darh tur a ni, hei hian a hnah eng natna a titlem a, a chhan chu a hnah eng (Yellow Mosaic Virus ) natna semdarhtu (vector) a suat tel nghal vang a ni. |
2 | A chi tuh hnu atanga a to thleng | 1 A hun taka china, a chi tuh tur zat dik tak tuh a, a tul zat
chiah fertilizer peka, a hun dik taka tur pek hi chana dum leh hringin an ngeih ber.
2 A tiah tantirh atanga kar 4-6 chhung chu a fai taka hlo thlawh tur a ni. |
3 | A than duah lai | 1 Kut lawnga pangang hmul a tam thei ang ber man khawma rah hlum tur.
Lungphur thlahtu pawh a hnahah a tet laiin an awm khawma, man a rah hlum tur
2 Pangang hmul thlahtu (moth) suat nasat Eng thang kam tur a ni. |